Τα ΓΑΚ Λάρισας διανύουν τον 32ο χρόνο λειτουργίας τους και είναι περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Βασικός τους σκοπός είναι η εποπτεία, διάσωση, συγκέντρωση, ταξινόμηση και ευρετηρίαση του αρχειακού υλικού του νομού Λάρισας, καθώς και η διάθεση και η με ποικίλους τρόπους αξιοποίηση όλου αυτού του αρχειακού πλούτου.
Ιδρύθηκαν το 1991 ως Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Λάρισας με την ενεργοποίηση του Ν. 1946/91 «Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) και άλλες διατάξεις». Με το Ν.4610/2019, μετονομάστηκαν σε Τμήμα ΓΑΚ Λάρισας και ανέλαβαν το Αρχειοφυλακείο Αγιάς, πρώην Τοπικό Αρχείο.
Από τα πρώτα χρόνια έγινε συστηματική και επιμελής εργασία διάσωσης των ιστορικών αρχείων της περιοχής. Συγκεντρώθηκαν τα αρχεία των σχολικών μονάδων που τερμάτισαν τη λειτουργία τους, αρχεία των πρώτων συμβολαιογράφων που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή από το 1881, των δικαστικών υπηρεσιών του νομού, συλλογές και προσωπικά αρχεία ιδιωτών με έντονη δραστηριότητα στην περιοχή. Αξίζει να επισημανθεί η παραλαβή των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας (1882-1975), της Βιομηχανίας Ζαχάρεως και της Επιτροπής Κρίσεως Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης.
Το 2008 επιλέχτηκε με κριτήριο την παλαιότητά του και την ιδιαίτερη αξία του αρχειακό υλικό προς ψηφιοποίηση το οποίο είναι ανακτήσιμο από τη βάση «Αρχειομνήμων». Στο ίδιο σύστημα διαχείρισης αρχειακών δεδομένων, προς το παρόν προσβάσιμο μόνο από το τοπικό δίκτυο της υπηρεσίας, ευρετηριάζονται οι περιγραφές των αρχείων μετά την ταξινόμηση, αναλυτική περιγραφή και αρχειοθέτηση των συλλογών.
Τα ΓΑΚ Λάρισας οργάνωσαν δύο συνέδρια, το 1998 με θέμα «Αρχεία και ιστορία της Λάρισας», και το 2002 σε συνεργασία με την Εταιρεία Συλλογής και Διάσωσης Αρχείων περιόδου 1940-1974 και θέμα «Το έπος του ΄40 και η Εθνική Αντίσταση στη Θεσσαλία». Έχουν γίνει τρεις εκδόσεις ιστορικού και τοπικού ενδιαφέροντος, και υλικό της υπηρεσίας έχει διατεθεί για έρευνες φοιτητών και ιστορικών ερασιτεχνών και επαγγελματιών.
Τα τελευταία δέκα χρόνια με την αξιοποίηση ποικίλων μέσων και αφορμών, πραγματοποιείται μια συνεχής προσπάθεια ανάδειξης του αρχειακού υλικού που έχει συγκεντρωθεί. Τα ΓΑΚ Λάρισας συμμετείχαν σε δύο Φεστιβάλ Πηνειού (2013, 2014) πραγματοποίησαν την έκθεση μουσειακού υλικού «Αναμνήσεις από τη σχολική τάξη» (2013), και την πρώτη τους έκθεση αρχειακού υλικού «Τεκμήρια μνήμης και ιστορίας» (2016). Ξεκινώντας από το σχολικό έτος 2014-2015 έχουν δημιουργήσει και διαθέσει στους μαθητές του νομού 12 εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ φέτος παρουσιάζονται τρία, σε Λάρισα και Αγιά. Τον Ιούνιο του 2022 ανέλαβαν για πρώτη φορά την έναρξη της Γιορτής Κερασιού της Αγιάς, εκδήλωση που εθιμοτυπικά γίνεται στο Αρχειοφυλακείο Αγιάς, και με αφορμή τον σεισμό της 3ης Μαρτίου 2021 ξεκίνησε μία συναρπαστική συνεργασία με το Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων η οποία θα αποφέρει την περιοδική έκθεση «Ο σεισμός, όπως τον ζήσαμε εμείς».
Αναμφισβήτητα δύο πρωτοποριακές και αποκλειστικές δράσεις των ΓΑΚ Λάρισας είναι ο μαθητικός διαγωνισμός «Τα Αρχεία διηγούνται ιστορίες και ζωγραφίζουν» και ο «Χάρτης των Αρχείων», το διαδικτυακό εργαλείο αναζήτησης αρχειακών συλλογών με βάση τον χώρο δημιουργίας τους.
Τα ΓΑΚ Λάρισας είναι στη διάθεση των δημοσίων φορέων για συμβουλές και συνεργασία και καλούν τους ιδιώτες να εμπιστευθούν το πολύτιμο αρχειακό υλικό τους στον μοναδικό φορέα με ειδικευμένο προσωπικό, ώστε να διασφαλίσουν την επιστημονική διαχείρισή τους και την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας.
Περισσότερες πληροφορίες για τη λειτουργία και τις δράσεις της υπηρεσίας μπορείτε να βρείτε:
- Facebook, στη σελίδα «Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Λάρισας»
- Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων (Λάρισα) https://greekarchivesinventory.gak.gr/index.php/u-u-3597
- Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων (Αγιά)
https://greekarchivesinventory.gak.gr/index.php/295x-28gn-yft9
- Ψηφιακή πύλη Αρχείων για το 1922 (Λάρισα) https://archives1922.gak.gr/index.php/u-u-3
- Ψηφιακή Πύλη Αρχείων για το 1922 (Αγιά) https://archives1922.gak.gr/index.php/2na8-889c-k7qz
- Αρχειομνήμων (Λάρισα) http://arxeiomnimon.gak.gr/browse/index.html?code=GRGSA-LAR
- Αρχειομνήμων (Αγιά) http://arxeiomnimon.gak.gr/browse/index.html?code=GRGSA-AGI
