Ο Λαρισαίος ερευνητής, Διδάκτωρ Οικολογίας και Άγριας Πανίδας, μιλά για την πορεία του, την “ΤΥΤΩ”, ενώ αναλύει το όραμα για έναν εναλλακτικό δρόμο στον οποίο συμπρωταγωνιστούν γεωργία και βιοποικιλότητα
Του Γιάννη Ανδρεάκη
Ο ερευνητής Βασίλης Μποντζώρλος, Διδάκτωρ Οικολογίας και Διαχείρισης Άγριας Πανίδας, αποτελεί προσωπικότητα που έχει καταγράψει σημαντική πορεία στο επιστημονικό αντικείμενο που τον γοήτευσε, αποφασίζοντας σ’ αυτό να αφιερώσει όλες του τις δυνάμεις.
Στόχος ζωής η διασύνδεση της γεωργίας με τη βιοποικιλότητα μέσα από ένα βιώσιμο μοντέλο που θα δίνει σύγχρονες, πράσινες λύσεις στην αγροτική διαχείριση. Αυτός ο δρόμος διασταυρώθηκε με την Τυτώ, ένα νυκτόβιο αρπακτικό πτηνό, εμβληματικό για τον θεσσαλικό κάμπο. Ως εξαιρετικός θηρευτής τρωκτικών η Τυτώ μπορεί να εξελιχθεί σε φυσική λύση στο μεγάλο πρόβλημα που πλήττει πολλές καλλιέργειες.
Ο Βασίλης Μποντζώρλος αφηγείται την εκκίνηση της πορείας ζωής από τη Λάρισα, πριν από 43 χρόνια: «Μεγάλωσα και ενηλικιώθηκα στην καρδιά της πόλης, και έζησα σε αυτή μέχρι τα 18 μου έτη. Η όμορφη πόλη μας μου έδωσε πολύ μεγάλες συγκινήσεις, και “έγραψε” μέσα μου τα πρώτα βασικά χιλιόμετρα, που με διαμόρφωσαν. Αυτή την γνησιότητα προσπαθώ να την κουβαλάω πάντα. Ταξίδεψα σε πολλά μέρη της γης, αλλά ποτέ δεν έπαψα να αγαπώ τη γενέτειρά μου. Και πάντα γύριζα σε αυτή, κέντρο μιας ζωής που παρόλο που περιδινίζεται σε πολλούς άξονες, εδώ έχει μια βάση».
Η συζήτηση με τον κ. Μποντζώρλο οδηγείται στα σημεία – σταθμούς της ζωής του, ενώ ο δείκτης σταματά στο 1996: «Θυμάμαι όταν είδα για πρώτη φορά ένα ζευγάρι Τυτώ να φωλιάζει στο ιστορικής αξίας κτίριο «Τουρκικό Κονάκι» στο Στεφανοβίκειο. Ακόμη στεκόταν αγέρωχο τότε, αλλά, όπως τα περισσότερα «μαγικά» κτίρια της ιστορικής Θεσσαλικής υπαίθρου, έχει πέσει πλέον η στέγη του και χάθηκαν πια και τα ζευγάρια Τυτώ που φιλοξενούσε για δεκαετίες. Με καρδιόσχημο πρόσωπο, το εμβληματικό νυκτόβιο αρπακτικό των αγροτικών περιοχών είναι μοναδικός θηρευτής τρωκτικών, μία μοναδική πτητική βιολογική μηχανή και το πιο αθόρυβο από όλα τα πτηνά. Η Τυτώ ήταν ο λόγος που αποφάσισα στο πανεπιστήμιο από νωρίς, να ακολουθήσω την κατεύθυνση Οικολογίας και Διαχείρισης της Άγριας Πανίδας».
Η Θεσσαλία αποτελεί για τον Βασίλη Μποντζώρλο ισχυρή βάση για την περεταίρω εξέλιξή του, με τον ίδιο να επισημαίνει ότι «από τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μου, ήταν η εργασία μου στο Θεσσαλικό κάμπο. Τα πρώτα μεροκάματα στη ζωή μου τα έκανα σε ένα κτήμα βιολογικής καλλιέργειας. Εκεί, κατάλαβα πώς χτυπάει η καρδιά της Θεσσαλικής γης, δίπλα σε μοναδικούς ανθρώπους. Είδα το μόχθο, τη γη να αλλάζει μέρα με τη μέρα, τις μυρωδιές, τα προϊόντα στο πρώτο φώς, τη φύση παντού γύρω ζωντανή, τη γεωργία που είναι η ζωή της Θεσσαλίας, αλλά και η βάση της ζωής. Εκείνο το μικρό κομμάτι γης, διαμόρφωσε πολλά μέσα μου. Και εκεί για πρώτη φορά συνειδητοποίησα και εμπειρικά, τη σημασία της βιοποικιλότητας, των έμβιων οργανισμών και των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχουν για να έχουμε μία υγιή, παραγωγική, ανθεκτική γεωργία».
Θεσσαλία – Ισπανία
Πλέον έχει φτάσει η στιγμή για τον επόμενο σημαντικό σταθμό στη ζωή του «η μοναδική Ιβηρική Χερσόνησος. Η Ισπανία» και προσθέτει «εκεί γνώρισα και έζησα κοντά σε έναν αξέχαστο άνθρωπο, έναν μοναδικό μέντορα, το Jose Salvador Peris Alvarez. Εκπόνησα κοντά του και υπό την επίβλεψή του, τη Διδακτορική μου Διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα, στη Σχολή Βιολογίας και το Τμήμα Ζωικής Οικολογίας. Το θέμα μου ήταν η τροφική οικολογία της Τυτώ στα αγροτικά οικοσυστήματα της Θεσσαλίας. Μέσω της τροφικής οικολογίας της Τυτώ, δημιουργήσαμε μοντέλα κατανομής των διαφορετικών ειδών μικρών θηλαστικών στη Θεσσαλία, και διασυνδέσαμε την κατανομή τους, τις διαχρονικές και χωρικές διακυμάνσεις των πληθυσμών τους, με τις μορφές αγροτικής διαχείρισης και τη μωσαϊκότητα του αγροτικού τοπίου.
Κέρδισα τότε δύο ανταγωνιστικές υποτροφίες (Becas Mae AECI & Κληροδότημα Χλωρού), μία από το ισπανικό και μία από το ελληνικό κράτος. Και για αρκετά χρόνια μοίρασα τη ζωή μου μεταξύ Ελλάδας και Ισπανίας, μεταξύ εργασίας πεδίου, έρευνας, ταξιδιών και ανάλυσης δεδομένων. Αξέχαστη στιγμή όταν ανακηρύχθηκα διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα, τον Ιανουάριο του 2009».
Η «λύση» Τυτώ
Μετά από αυτό το ορόσημο ο Βασίλης Μποντζώρλος επιστρέφει στην Ελλάδα: «Για περισσότερα από 10 χρόνια ασχολήθηκα με την έρευνα αλλά και την μελέτη της οικολογίας ειδών άγριας πανίδας, σε πολλά μέρη της ελληνικής επικράτειας. Συνεργάστηκα με πληθώρα φορέων, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, εταιρείες περιβαλλοντικής συμβουλευτικής. Από τις πιο κομβικές στιγμές σε αυτή την πορεία, είναι η γνωριμία μου με τον καθηγητή εξελικτικής βιολογίας Dr Alexandre Roulin, του Πανεπιστημίου της Λωζάνης, και με τον καθηγητή οικολογίας του Πανεπιστημίου του Τελ Αβιβ Dr Yossi Leshem. Αυτή η γνωριμία οδήγησε σε μία ενεργή τριμερή σχέση συνεργασίας μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας, όπου βασικός στόχος είναι η διαχείριση του πληθυσμού Τυτώ στα αγροτικά οικοσυστήματα, ως μία φυσική λύση ελέγχου και περιορισμού των επιβλαβών τρωκτικών, υπό την ερευνητική καθοδήγηση του Πανεπιστημίου της Λωζάνης. Στη Θεσσαλία ξεκινήσαμε με σταθερά βήματα την υλοποίηση αυτού του πρότζεκτ, το «Barn Owl Project» από το 2016 και έπειτα».
Η γέννηση της «ΤΥΤΩ»
Με θερμά λόγια ο Βασίλης Μποντζώρλος μιλά για το επόμενο βήμα… «Ο πιο πρόσφατος σταθμός είναι όταν πλέον, όλη αυτή η εμπειρία, με οδήγησε στην ίδρυση της ΑΜΚΕ «ΤΥΤΩ» – «Οργανισμός για τη Διαχείριση και Διατήρησης της Βιοποικιλότητας στα Αγροτικά Οικοσυστήματα» μαζί με 7 ακόμη αγαπημένους συνεργάτες και συνοδοιπόρους ζωής.
Βασική αποστολή της ΤΥΤΩ, είναι να επανασυνδέσει την αγροτική διαχείριση με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, μέσα από μία βιώσιμη διαδρομή όπου γεωργία και βιοποικιλότητα συμπρωταγωνιστούν και όλοι κερδίζουν. Η ΤΥΤΩ φέρνει το βλέμμα της μέσα στο αγροτικό οικοσύστημα και δουλεύει εκεί, με σεβασμό στον αγρότη, αναδεικνύοντας τη μοναδική σημασία της βιοποικιλότητας εντός των αγροτικών οικοσυστημάτων».
Οι πρώτες διακρίσεις ήρθαν νωρίς…
Σημαντικές είναι οι διακρίσεις που έχουν ήδη κατακτηθεί παρά το γεγονός ότι η «ΤΥΤΩ» μόλις γεννήθηκε: «Με την ίδρυσή της η «ΤΥΤΩ» κέρδισε αμέσως, τον Ιούνιο του 2020 το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό Green Ideas Greece με το «Barn Owl Project«. Τον διαγωνισμό Green Ideas Greece τον διοργάνωσε το μεγαλύτερο Incubator/Accelerator για ΜΚΟ και startups στην Ελλάδα, το Higgs, σε συνεργασία με το Human Rights 360 και το Rockfeler Brothers Fund. Στη συνέχεια, με τη στήριξη του Higgs μέσα από 15 διαφορετικές προτάσεις, φτάσαμε πάρα πολύ κοντά στην τρίτη θέση του Βαλκανικού διαγωνισμού πράσινης καινοτομίας Balkan Green Ideas, και για μόλις 0.5 μονάδες η ιδέα μας ήρθε τέταρτη».
Το όραμα
Ο Λαρισαίος ερευνητής βλέπει ένα διαφορετικό, συμβιωτικό, πιο ευοίωνο μέλλον: «Αυτή τη στιγμή η «ΤΥΤΩ» διαμορφώνει την μακρόπνοη στρατηγική της και ένα αναλυτικό σχέδιο δράσης που σύντομα θα παρουσιάσουμε. Πολύ πρόσφατα η «ΤΥΤΩ» υπέγραψε και ένα κομβικό Μνημόνιο Συνεργασίας με τον Δήμο Λάρισας σχετικά με το «Barn Owl Project» στη Θεσσαλία. Πλέον, συνασπίζοντας τις δυνάμεις μας, θα αναζητήσουμε πόρους και δυναμικές συνεργασίες και με άλλους Δήμους, με την Περιφέρεια και το Υπουργείο, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για μία ακόμη πιο διευρυμένη εφαρμογή του «Barn Owl Project«, και τη δημιουργία τοπικών αλλά και ενός περιφερειακού μοντέλου παρακολούθησης και καταγραφής του “Barn Owl Project” σε πολλά επίπεδα.
Όραμά μας να φέρουμε και άλλες πράσινες, καινοτόμες, βιώσιμες πρακτικές λύσεις μέσα στην αγροτική διαχείριση, οι οποίες υιοθετούμενες από τον ίδιο διαχειριστή της γης, να δημιουργήσουν μία νέα πραγματικότητα».
Κλείνοντας, ο Βασίλης Μποντζώρλος παραθέτει, σε μία φράση, τον κανόνα με τον οποίο εξελίσσεται η πορεία του: «Σκληρή δουλειά, πάθος για το όραμα, πίστη στη γνώση και την επιστήμη».
